ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΡΟΛΟ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΟ ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΟ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΥΟ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ-ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΥΠΑΡΚΤΟ*

Του Δημήτρη Λάμπου**

www.myspace.com/misanthropepoem

Ζούμε στην εποχή που, πιο ξεκάθαρα από ποτέ, το ελεγχόμενο και προκαθορισμένο από την εξουσία φαντασιακό, έχει παραγκωνίσει το ελεύθερο φαντασιακό ενώ ταυτόχρονα, και κυριότερα, έχει αντικαταστήσει το Υπαρκτό.

Το αποτέλεσμα στην κοινωνία, στην καθημερινή ζωή, είναι μια νέας μορφής υποταγή που πολύ συχνά, επιβάλλεται με τη φαινομενική συναίνεση του ατόμου.

Όμως, εδώ στην Ελλάδα, οι μέρες του Δεκέμβρη αλλά και η παγκόσμια κοινωνική αναταραχή που έχει ξεκινήσει απέναντι στα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα όλοι οι λαοί, είναι παραδείγματα για το ότι αυτή η πραγματικότητα δεν αποτελεί αδιάσπαστη συνθήκη και ότι μπορεί, με τη ραγδαία εξάπλωση της γνώσης, ακόμα και να ανατραπεί.

Σύμφωνα με τον Λακάν, η Αλήθεια παραμένει πάντοτε αλώβητη, στον κενό χώρο ανάμεσα στο Υπαρκτό και στο ελεγχόμενο φαντασιακό, παρά την όποια προσπάθεια των κραταιών. Η τέχνη οφείλει σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, να επικεντρωθεί ακριβώς σε αυτόν τον κενό χώρο όπου ασθμαίνει η Αλήθεια, θέτοντας ως σαφή στόχο την ανάδειξη του Υπαρκτού και την απελευθέρωση του φαντασιακού. Διαφορετικά, το μόνο που θα κάνει, θα είναι να συνεισφέρει στη συλλογική ψευδαίσθηση και πολύ χειρότερα, στην επακόλουθη συλλογική πτώση.

Κανείς δε μπορεί να υποδείξει τον τρόπο, ή μόνο έναν τρόπο με τον οποίο μπορεί η τέχνη να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση. Νομίζω όμως ότι μια επιστροφή, με σύγχρονη ματιά, στο ρεαλισμό, ακόμα και σε πλαίσια Ρομαντισμού, είναι μια αρχή ικανή, ώστε η τέχνη να μπορέσει ξανά να μιλήσει καίρια και καθαρά για τα πραγματικά προβλήματα του Ανθρώπου, αντί να προσπαθεί να τον κάνει να τα ξεχάσει.

Το βιβλίο «Η ιστορία ενός ‘Μισάνθρωπου’» γράφτηκε με αυτό το σκεπτικό και αν μπόρεσε να το υπενθυμίσει, να το ενισχύσει ή ακόμα και να το μεταφέρει σε κάποιους αναγνώστες, θα μου ήταν αρκετό. Σας ευχαριστώ πολύ.

____________________________________________

*Αναδημοσίευση από: www.monthlyreview.gr, 24/02/2009

**Τοποθέτηση-κλείσιμο της Εκδήλωσης για την παρουσίαση του Βιβλίου του, Η Ιστορία ενός ¨Μισάνθρωπου", Εκδόσεις ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ, που έγινε στο ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ στις 16.02.2009.

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ...ΔΑΡΒΙΝΕ, ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ... ΚΡΟΠΟΤΚΙΝ

[ Δρόμοι ]*

Του Ρούσσου Βρανά ,

rvranas@otenet.gr

Χρόνια πολλά...
... Δαρβίνε! Διακόσια χρόνια και ζεις ακόμα... Όμως, είτε πριν είτε ύστερα από σένα, πάντα ξέραμε πως η φύση μπορεί να γίνει το ίδιο εύκολα κόλαση όσο και παράδεισος (με ή χωρίς θεούς). Ο άνθρωπος πάντα πίστευε εκείνο που ήθελε να πιστέψει. Όμως σε αδικούν αφάνταστα εκείνοι που σήμερα επικαλούνται το όνομά σου για να συνοψίσουν τις ιδέες σου μόνο σε αυτό: το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό.

Η ιδέα...
... πως τα πλάσματα της φύσης άλλο δεν κάνουν από το να πολεμούν μεταξύ τους, να τρέφονται και να αναπαράγονται έχει επικρατήσει. Αυτός ο πρωτόγονος ανταγωνισμός θεωρείται σήμερα η μοναδική δύναμη που ωθεί την εξέλιξη των ειδών. Ο νόμος της ζούγκλας δεν αφήνει περιθώρια για συνεννόηση και συνεργασία. Όλοι έχουμε ακούσει για τον Δαρβίνο. Αλλά ελάχιστοι για τον Κροπότκιν (φωτό). Αυτός ο Ρώσος ευγενής και γεωγράφος, όπως γράφει το καναδικό περιοδικό «Κόμον Γκράουντ», συνέβαλε σημαντικά στην εξελικτική θεωρία και την κοινωνική κριτική. Το 1902 συγκέντρωσε τις ιδέες του στο βιβλίο «Αλληλοβοήθεια», που χάθηκε μέσα στη μαύρη τρύπα της δυτικής μνήμης. Οι ιδέες του όμως για τον συνεργατικό χαρακτήρα της ζωής επιβεβαιώνονται επιστημονικά τα τελευταία χρόνια. Στις εξερευνήσεις του στις ρωσικές στέπες συνέλαβε την ιδέα πως η κινητήρια δύναμη της εξέλιξης δεν είναι μόνο ο ανταγωνισμός αλλά και η συνεργασία των ειδών για να επιζήσουν σε δύσκολες συνθήκες. Όπως γράφει σήμερα στο περιοδικό «Ντισκάβερ» η Μπέτσι Ντάιερ, βιολόγος στο Κολέγιο Γουίτον της Μασαχουσέτης, «η συμβίωση είναι ο κανόνας μάλλον παρά η εξαίρεση και πάντα οι οργανισμοί συνδέονται με άλλους οργανισμούς».

Με τη φιλοσοφία...
... του κοινωνικού δαρβινισμού, οι καλοθρεμμένες τάξεις φρόντισαν να βολευτούν με την ιδέα πως η κορύφωση της εξέλιξης είναι αυτές και πως η φτώχεια είναι μια ατυχής μεν αλλά αναπόφευκτη συνέπεια ενός γενικότερου νόμου της φύσης, σύμφωνα με τον οποίο οι αδύναμοι υποσκελίζονται από τους δυνατούς. Έτσι δικαιολόγησαν την εκμετάλλευση και την αρπαγή. Γράφει ο Κροπότκιν στο βιβλίο του «Αλληλοβοήθεια»: «Έφτασαν να θεωρήσουν τον κόσμο σαν μια ασίγαστη πάλη στερημένων ατόμων που διψούσαν ο ένας για το αίμα του άλλου. Κι έγραψαν τις πολεμικές ιαχές τους σαν να ήταν η τελευταία λέξη της σύγχρονης βιολογίας. Εξιδανίκευσαν την ελεεινή τους πάλη για προσωπικά οφέλη στα ύψη μιας βιολογικής αρχής, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος είναι αναγκασμένος να υποκύπτει σε έναν κόσμο που είναι βασισμένος στην αμοιβαία εξόντωση».

Η κριτική...
... του Κροπότκιν παραμένει σήμερα ζωντανή όσο ποτέ άλλοτε, καθώς ακούμε εκείνους που με τον αχαλίνωτο ανταγωνισμό τους οδήγησαν τον κόσμο μας σε αυτό το χάλι να ζητούν να δικαιολογήσουν όλες τις καταχρήσεις τους (στην οικονομία και στην πολιτική) σαν να μην είναι παρά ατυχείς παρεκβάσεις από την αέναη πορεία του ανθρώπου προς την πρόοδο. Όλοι αναζητούμε μια θέση στον ήλιο. Όμως δεν την επιδιώκουμε όλοι σπρώχνοντας τους άλλους στο σκοτάδι.
__________________________________


*ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ στα ΝΕΑ: Τρίτη 17 Φεβρουαρίου 2009