Ο Αυτοματισμός και η Κρίση του Καπιταλιστικού Συστήματος *

Γράφει ο Κώστας Γκεκτίδης

Ο άνθρωπος από νωρίς άρχισε να κατασκευάζει και να χρησιμοποιεί εργαλεία ακόμα και όταν ήταν κυνηγός και φρουτοσυλλέκτης. Όταν όμως έγινε αγρότης, υπολογίζεται εκεί στα δέκα με δώδεκα χιλιάδες χρόνια πριν, άρχισε να χρησιμοποιεί περισσότερα εργαλεία για την  παραγωγή και για τούς πολέμους, να τα τελειοποιεί και να εφευρίσκει νέα, από υλικά, που με τον καιρό είχε μάθει να επεξεργάζεται: πέτρα, ξύλο, χαλκός, σίδηρος, μπρούντζος, χρυσός κτλ. Για αρκετό διάστημα τα εργαλεία αυτά τα κινούσε με την δύναμη του εαυτού του, στην συνέχεια και με την δύναμη των ζώων και νερού, του αέρα και πολύ αργότερα με την δύναμη τού ατμού (Thomas Newcomen το 1712, πρώτη ατμομηχανή) έως ότου και αυτή με την σειρά της αντικαταστάθηκε από την δύναμη τού ηλεκτρικού ρεύματος (Thomas Alva Edison 1880). Με την πάροδο τού χρόνου ωρίμαζαν νέες ιδέες και υλοποιούνταν παλιές, όπως της υδραυλικής τέχνης (Joseph Bramah 1795, πρώτη υδραυλική μηχανή, βασισμένη στους νόμους του Pascal) και από τα απλά εργαλεία εξελίχθηκαν οι μηχανές και από τις απλές χειροτεχνίες, βιοτεχνίες και εργοστάσια. Η βιομηχανική επανάσταση, πρώτα στην Αγγλία, ήταν πλέον γεγονός. Στα εργοστάσια στις αρχές ένας εργάτης με μια μηχανή ανεξάρτητα από άλλους παρήγαγαν υφάσματα και μέρη προϊόντων τα οποία συναρμολογούνταν σε ένα ολοκληρωμένο προϊόν. Στις αρχές του εικοστού αιώνα, ο Frederick Winslow Taylor, ανέλυσε την παραγωγική διαδικασία και κατακερματίζοντάς την στην πιο απλή της συνεχόμενη μορφή, οργάνωσε τούς δρόμους παραγωγής αυτοκινήτων, πρώτα στην αυτοκινητοβιομηχανία του Φορντ και αργότερα σε όλες τις άλλες. Αυτός ο καινούργιος τρόπος παραγωγής ονομάστηκε Τεϊλορισμός. Είχαν προηγηθεί στις αρχές του 19του αιώνα οι αυτόματες υφαντικές μηχανές (selfacting Mule), με αρχή από την Γαλλία (Bouchon και Falcon 1728, Vaucanson 1745, Joseph-Marie Jacquard 1805) και εξάπλωση στην Αγγλία. Από αυτές ξεπήδησαν αργότερα μηχανές με την δυνατότητα αποθήκευσης και επεξεργασίας στοιχείων, όπως οι μηχανές του Hermann Hollerith, μηχανές διάτρησης, διαβάσματος, ταξινόμησης και αριθμητικών υπολογισμών.

Νέες εφευρέσεις, όπως ο τηλέτυπος που αντικατέστησε τον τηλέγραφο, η εφεύρεση του τρανζίστορ που αντικατέστησε την Λυχνία, ενσωμάτωση πολλών τρανζίστορ σε ένα Τσιπ (Chip), μηχανήματα μέτρησης, μηχανήματα ένδειξης καταστάσεων και μηχανήματα διοίκησης, η Αρχή της επανεκκίνησης ή διακοπής διαδικασιών μετά από λήψη ενός σήματος σε ένα σύστημα (Feedback, Rückkoppelung), επιδιόρθωση λαθών από το ίδιο το σύστημα, η διατύπωση της κυβερνητικής θεωρίας από τον Norbert Wiener, (“Άνθρωπος και Ανθρωπομηχανή” 1952), οδήγησαν στην ραγδαία εξέλιξη των μηχανών και ιδιαιτέρως των Υπολογιστών. Όπως και να έχει αυτή των υπολογιστών είναι κάτι το ξεχωριστό. Εδώ και αιώνες μεγάλοι φιλόσοφοι-εφευρέτες είχαν ήδη παρουσιάσει υπολογιστικές μηχανές βασιζόμενες στο δυαδικό αριθμητικό σύστημα (Binär), όπως ο Blaise Pascal to 1645 και μια πιο τελειοποιημένη ο Gottfried Wilhelm Leipniz το 1703. Οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, ο ανταγωνισμός μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα το ίδιο και στην συνέχεια αυτού με το λεγόμενο τότε σοσιαλιστικό σύστημα της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, έδωσε μια μεγάλη ώθηση στην εξέλιξη των τεχνολογιών και έτσι το 1955 η Bell Laboratories παρουσίασαν τον πρώτο ψηφιακό υπολογιστή με στοιχεία ημιαγωγών. Και εδώ προηγήθηκαν εφευρέσεις και κατασκευές υπολογιστών, όπως του Georg Stibitz 1937, του Konrad Zuse 1937 Z1, 1941 Z3, του Claude Shannon MIT 1937, ο οποίος εισήγαγε στα υπολογιστικά συστήματα την Άλγεβρα του George Boole, του John Atanasoff και Clifford Berry 1941, Alan Turing κ.α. και φθάσαμε στα μέσα του εικοστού αιώνα στη δεύτερη βιομηχανική επανάσταση, όπως την περιέγραψε ο John Diebold στο βιβλίο του “Το Αυτόματο εργοστάσιο”, 1954.

Η διαδρομή αυτής της εξέλιξης είναι  και ένας αγώνας μιας πρωτοφανής “σμίκρυνσης” υλικού. Ένας κομπιούτερ στην δεκαετία του 1960 με μια προγραμματιζόμενη μνήμη των 64Κ (1Κ=1024 αλφαριθμητικά στοιχεία), και μερικούς αποθηκευτικούς δίσκους και ταινίες καταλάμβανε αρκετές δεκάδες τετραγωνικά μέτρα. Δέκα χρόνια αργότερα με τα Μίνι Κομπιούτερ, με οθόνες και τερματικά, ο χώρος είχε μειωθεί στο ήμισυ. Μετά το 1980 κυριάρχησαν οι επιτραπέζιοι υπολογιστές, δηλαδή περίπου ούτε ένα τετραγωνικό μέτρο, αλλά με μια μνήμη και χωρητικότητα κατά πολύ μεγαλύτερη. Το 1Κ ξεχάστηκε και ήρθε το 1Μέγα-Κ και σε λίγο χρονικό διάστημα το 1Γίγα-Κ, και ταυτόχρονα τα φορητά και τα Λάπ- Τοπ, δηλαδή ενσωμάτωση της οθόνης με τον υπολογιστή, όπως τα γνωρίζουμε σήμερα, αν και έχουμε πλέον περάσει στα Τάμπλετς, όπου έχουμε μονάχα μια οθόνη σχεδόν σε μέγεθος Α4 και από πίσω κρύβεται ένας υπολογιστής εκατομμυριοπλάσιος σε δυναμικότητα από ότι της εποχής του 1960.

Το επόμενο βήμα, δηλαδή η σταδιακή συγχώνευση των μηχανών, που χειρίζονταν  ακόμη η ζωντανή εργασία, με τούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές, μας έδωσε τα προγραμματιζόμενα αυτόματα μηχανήματα, πολλές φορές με περισσότερα από δύο χέρια, “βραχίονες”, με περισσότερους εγκεφάλους, “προγράμματα” εκτέλεσης και επίβλεψης μεμονωμένων αλλά και ολοκληρωμένων εργασιών. Στην αυτοκινητοβιομηχανία φαίνεται ολοφάνερα αυτή η εξέλιξη. Αυτόματοι δρόμοι πιεστηρίων, δηλαδή διαμόρφωσης λαμαρίνας, δρόμοι με χιλιάδες σημεία συγκόλλησης για τον σκελετό, βαφεία, διαδικασίες που μέχρι εκείνη τη στιγμή χρειάζονταν την ζωντανή εργατική δύναμη, τώρα αυτή είναι παραπανίσια, άχρηστη.

Αυτήν την σταδιακή αντικατάσταση  της εργατικής δύναμης από τις μηχανές, την είχαν ήδη  προβλέψει όλοι οι μεγάλοι κλασικοί Οικονομολόγοι και Φιλόσοφοι, όπως ο Adam Smith, (Πλούτος των Εθνών), David Ricardo (Βασικές έννοιες της πολιτικής Οικονομίας) και ο Georg Hegel (Φιλοσοφία τού Δικαίου). Ο Karl Marx προχώρησε ένα βήμα παραπέρα. Στα μελλοντικά εργοστάσια, έγραφε, οι μηχανές θα παράγουν κάτω από την διοίκηση μηχανών: “στην παραγωγική διαδικασία το εργαλείο διατρέχει διάφορες μεταμορφώσεις, τις οποίες η τελευταία είναι η μηχανή ή καλύτερα ένα αυτόματο σύστημα των μηχανών...σύστημα από μηχανές που έχουν ένα αυτόματο κινητήρα (μότορ), -αυτή είναι η εξέλιξη τής μηχανής”. (“Η Αθλιότητα της Φιλοσοφίας”). Αργότερα έδωσε μια καλλίτερη περιγραφή αυτής της εξέλιξης: “Σύστημα μηχανών: το αυτόματο είναι μονάχα η ολοκληρωμένη συνεπής μορφή του ίδιου και μεταλλάσσει τον μηχανισμό σε ένα Σύστημα). Θέτοντάς το σε κίνηση, μέσω ενός αυτόματου, κινητήρια δύναμη η οποία κινεί τον εαυτό της”. Φθάνει δε και μέχρι το σημείο να ονομάσει την μηχανή σαν “ζωντανή”. “Η εργασία ..υπάρχει μόνο σαν μέλος του συστήματος, της οποίας η μονάδα δεν είναι οι ζωντανοί εργάτες, αλλά οι ζωντανές (εν ενεργεία) μηχανές, οι οποίες, απέναντι στην μεμονωμένη, αμελητέα πράξη του, εμφανίζονται σαν υπερισχυρός οργανισμός”. (Karl Marx “Συνοψίσεις της Κριτικής της Πολιτικής Οικονομίας” σελ. 571/572).

Εξειδικευμένες εταιρίες αυτοματισμού όπως οι γερμανικές Krauss Maffei Automation, Bosch Rexroth και Siemens, μετά από χρόνια συνεργασίας (πάνω από 30 χρόνια) με τις μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες Mercedes, IBM και Volkswagen, προσφέρουν την κατασκευή ολόκληρων αυτοματοποιημένων εργοστασίων ή αυτόματους δρόμους παραγωγής, (Total Integrated Automation). Αλυσιδωτές διαδικασίες εκτελούμενες από τα Ρομπότ με ελάχιστους εργάτες να επεμβαίνουν και να σιγουρεύουν την ροή.

Ο Αυτοματισμός εφαρμόζεται σιγά-σιγά σε όλους τούς κοινωνικούς τομείς. Πρωτογενής τομέας με τρακτέρ οδηγούμενα μέσω GPS από μακρυά, δευτερογενής με όλα αυτά τα αυτοματοποιημένα εργοστάσια, τις Αποθήκες, Λιμάνια, όπως της εταιρίας Rio-Tinto στην Αυστραλία, όπου ολοκληρώνεται η φόρτωση πλοίων χωρίς να βάλει ένας εργάτης το χέρι του. Ορυχεία με τεράστιους εκσκαφείς. Ο τριτογενής τομέας δεν άργησε και αυτός. Μετά το 1970 ξεφύτρωσαν παγκοσμίως εταιρίες συμβούλων επιχειρήσεων, όπως η Gemini και Diebold, η Coopers & Lybrands, η McKinsey, η Price Watter House; η Ernst and Young; η KPMG και άλλες μικρότερες, με προκαθορισμένο στόχο, την μείωση του εργατοϋπαλληλικού δυναμικού κατά τουλάχιστον 20%, με διάφορες ορθολογιστικές μεθόδους, όπως αλλαγής ιεραρχικών δομών και ροής πληροφοριών, εισαγωγή νέας τεχνολογίας. Η ανάπτυξη Λογισμικού, για Λογιστήριο, για Παραγγελίες, για Αποθήκες, Συστήματα Προσωπικού και μισθοδοσίας οδήγησαν αν όχι σε άμεσες απολύσεις αλλά στην μη πρόσληψη νέου δυναμικού. Συστήματα των εταιριών Microsoft, SAP, Oracle κατέκλυσαν τον κόσμο και έκαναν δυνατό να αντεπεξέλθει το λίγο υπαλληλικό δυναμικό με τον όγκο.

Η παραγωγή αυτόματων μηχανών στην Γερμανία είχε στα χρόνια 2010-2011 μια αύξηση των 22% και 12,4% για το 2012. Ο δε Τζίρος του κλάδου ανέρχεται  ετησίως σε σχεδόν 10 δισεκατ6ομμύρια ΕΥΡΩ. Από αυτή την αύξηση το 31% πήγε στο εξωτερικό , αυτό σημαίνει ότι ένα μεγάλο μέρος  του βιομηχανικού Κεφάλαιου ανά  τον κόσμο, επενδύεται στον αυτοματισμό. Ακόμα και η αγορά για συστήματα  Αυτοματισμού στην Τουρκία, που μόλις  τελευταία άρχισε την βιομηχανοποίησή  της, έχει μια αξία πάνω από 750 εκ. Δολάρια  και έτσι προσελκύει επενδύσεις εταιριών αυτοματισμού, όπως την Rockwell Automation. Μια ματιά στην παραγωγή Ρομπότ ανά τον κόσμο μας φανερώνει την συνεχή άνοδο. Το 2010 κατασκευάστηκαν 115.000 με έναν τζίρο 13 δίσεκ Ευρώ. Και το 2011 130.000 με τζίρο 15 δίσεκεκατομμύρια. Ευρώ. (Πηγή: VDMA Robotik–Automation). Πριν από μερικούς μήνες η μεγάλη κινέζiκη εταιρία Foxconn η οποία απασχολεί πάνω από 100 χιλιάδες εργάτες και παράγει ηλεκτρονικά εξαρτήματα και για την Apple, αποφάσισε να αγοράσει χιλιάδες αυτόματες μηχανές αντί να προσλάβει εργάτες που είναι άφθονοι στην Κίνα, γιατί αυτές εργάζονται 24 ώρες το 24ωρο, δεν απεργούν μα ούτε και αυτοκτονούν. Στην Γερμανία η εταιρία παραγωγής αυτοκινήτων Volkswagen άρχισε από το 1975 και μετά μια ορθολογιστικοποίηση κάτω από το μότο “τα Ρομπότ έρχονται” και το 1997 κατάφερε να μειώσει το χρόνο για την παραγωγή αυτοκινήτων Πόλο από 24 σε 15 ώρες, δηλαδή 37,5 % αύξηση της παραγωγικότητας και μέσα σε δύο χρόνια, από το 1994 μέχρι το 1996 μια γενική αύξηση κατά 30%. Αυτό συνεχίζεται και κάθε νέα επένδυση βιομηχανικής παραγωγής είναι σήμερα εξ αρχής σε μια εξελιγμένη τεχνολογία όπου το εργατικό δυναμικό παίζει όσο το δυνατό μικρότερο ρόλο και να έχει όσο το δυνατό μικρότερο κόστος. Όμως όλη αυτή η εξέλιξη, έχει τις άμεσες και τις μακροχρόνιες επιπτώσεις της στις κοινωνίες των μητροπόλεων, αλλά και των περιφερειών και πρώτη και κύρια η μη διάθεση τού παραγόμενου προϊόντος, δηλαδή υπερπαραγωγή. Αυτό το μεγάλο δίλημμα του καπιταλιστικού συστήματος με τον Αυτοματισμό, δηλαδή από την μια μεριά ανεργία και από την άλλη αύξηση της παραγωγής, φαίνεται και από το επόμενο περιστατικό μιας συζήτησης μεταξύ του Ford ΙΙ και του προέδρου του συνδικάτου αυτοκινητοβιομηχανίας, Walter Reuter: „Τι λες Walter”, είπε ο Ford ΙΙ, όταν του παρουσίασε το αυτοματοποιημένο του εργοστάσιο, “θα σου πληρώνουν οι μηχανές εισφορές”, ο Walter όμως του απάντησε, ”τι λες, θα σου αγοράζουν οι μηχανές τα αυτοκίνητά σου”, το αναφέρει ο Ben B. Seligman στο “Αυτοματισμός και τεχνική Πρόοδος”, 1963. Επιπρόσθετα η σύνδεση των προσωπικών υπολογιστών με τα μεγάλα υπολογιστικά συστήματα μετά το 1980 και το Internet, έκαναν δυνατή την αποκέντρωση, δηλαδή την επιλεκτική επεξεργασία δεδομένων από μακριά, τα οποία είναι συγκεντρωμένα και αποθηκευμένα σε άλλο χώρο ανά τον κόσμο. Στα διεθνή χρηματιστήρια τεράστιοι υπολογιστές σε κλάσματα δευτερολέπτου αποφασίζουν για αγορά ή πώληση των χρηματιστηριακών προϊόντων. Από 20 δίσεκατομμύρια Δολάρια το έτος 1973 αυξήθηκαν αυτές οι συναλλαγές σε 1,25 τρισεκατομμύρια το έτος 2000, για να αποκομίσουν οι “επενδυτές” κέρδη από τις ελαχιστοδιακυμάνσεις των χρηματιστηριακών τιμών. (Paul Mattick, Business as Usual 2012 γερμ. Έκδ. σελ. 75).

Σύμφωνα με τον μεγάλο Οικονομολόγο David Ricardo, μετά την αντικατάσταση της εργατικής δύναμης από την μηχανική, το παραγόμενο προϊόν πρέπει να έχει λιγότερη αξία από πριν, διότι αντικειμενικοποιήθηκε σε αυτό λιγότερη ζωντανή εργασία. Η αύξηση της παραγωγικότητας πρέπει να κάνει τα προϊόντα πιο φθηνά, οπότε για να πραγματοποιηθεί το κέρδος στο σύνολό του, πρέπει να διατεθεί, να πουληθεί, όλη η παραγόμενη ποσότητα. Αυτήν την σχέση αργότερα ο Karl Marx την διατύπωσε με τον νόμο της πτωτικής τάσης του ποσοστού τού κέρδους, αφού διογκώνεται το σταθερό Κεφάλαιο έναντι του μεταβλητού. Από την άλλη πλευρά όμως, όπως έγραφε και ο ίδιος, ο χρόνος εργασίας τού εργάτη, άρα το μεταβλητό κεφάλαιο, δεν θα παίζει πλέον τον καθοριστικό ρόλο, αλλά οι μηχανές, το υλικό, και η επιστήμη: “Στο μέτρο έτσι όπως η μεγάλη βιομηχανία εξελίσσεται, η δημιουργία του πραγματικού πλούτου θα είναι εξαρτημένη λιγότερο από τον χρόνο και ποσότητα της χρησιμοποιούμενης εργασίας αλλά από την δύναμη των παραγόντων (Agentien) οι οποίοι τίθενται σε κίνηση σ αυτόν τον χρόνο εργασίας“. (Συνοψίσεις... σελ. 592). Με άλλα λόγια η δημιουργία τού πλούτου ακόμα συνεχίζεται, παρόλο που η απασχόληση της εργατικής δύναμης μειώνεται. Κι έτσι έχουμε το φαινόμενο, ότι “οι άνθρωποι από την πολύ πληθώρα προϊόντων να πεθαίνουν της πείνας.” όπως έγραφε ο Friedrich Engels στις “Συνοψίσεις για μια Κριτική της Εθνικής Οικονομίας”. Ο Ενγκελς ήταν επίσης αυτός πού ήδη από το 1844 περιέγραψε τι γίνεται με τούς εργάτες, μετά την εισαγωγή των αυτόματων μηχανών: “Τελευταία μεγάλη εφεύρεση στην Υφαντουργική η selfacting Mule (αυτόματο υφαντήριο) διπλασίασε την μηχανική εργασία και έτσι μείωσε την χειρωνακτική στο ήμισυ, έριξε τους μισούς εργάτες έξω από την απασχόληση και πίεσε τον μισθό των άλλων στο ήμισυ”. Αν το 1954, στην τότε Σοβιετική Ένωση, με την σχετικά νέα της βιομηχανοποίηση ήταν δυνατό να κατασκευαστεί ένα αυτοματοποιημένο εργοστάσιο και να καταργούνται τα 81% των θέσεων εργασίας, όπως αναφέρει ο Friedrich Pollock στο βιβλίο του ο “Αυτοματισμός”, μπορεί κανείς να φανταστεί τι γίνονταν ακόμη και τότε στην Αμερική, η οποία είχε μετά τον πόλεμο συγκεντρώσει σχεδόν όλη την επιστήμη και την τεχνολογία, και τι μάλλον μπορεί να γίνει σήμερα.

Ο Georges Friedmann στο βιβλίο του “Ο Άνθρωπος στην μηχανοποιημένη παραγωγή, 1952”, όπως και ο Friedrich Pollock στο βιβλίο που προαναφέραμε, ήταν σχεδόν οι πρώτοι στην Ευρώπη που έθεσαν το ερώτημα της τύχης των εργατών, μετά από την επικράτηση του αυτοματοποιημένου εργοστασίου στην δεκαετία του 1950. Στην συνέχεια και τα συνδικάτα έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου και στην δεκαετία του 1960 απαιτούσαν την μείωση των ωρών εργασίας από 45 σε 35, με πλήρες αποδοχές. Όλα αυτά ξεχάστηκαν, όπως επίσης οι θεωρίες περί “συμψηφισμού” (Kompensationstheorien), οι οποίες μας διαβεβαίωναν, ότι εργάτες που απολύονται μετά την εισαγωγή των αυτόματων μηχανών θα βρουν σε άλλους τομείς δουλειά, ξεχάστηκαν κι αυτές παντελώς, γιατί κάθε νέο εργοστάσιο είναι και αυτό αυτοματοποιημένο και με την πιο νέα τεχνολογία. Οι εταιρίες αν δεν απολύουν πλέον, είναι διότι δεν προσλαμβάνουν και οι έννοιες “ειδικευμένοι, ανειδίκευτοι” έχουν χάσει την σημασία τους. Στη θέση τους ήρθαν “ευέλικτος, μερικών ωρών εργάτης, ικανός για μετάθεση, σε εφεδρεία,” κτλ.

Σήμερα η ανεργία ανέβηκε  στην Ευρώπη στο 11,8%, δηλαδή 18,2 εκατ. Άνθρωποι, το περιοδικό Focus μιλάει για 26 εκατομμύρια, ενώ στις ΗΠΑ “..τον Μάρτιο του 2012 αναζητούσαν περίπου 24 εκατομμύρια Αμερικανοί μια θέση πλήρους απασχόλησης..” όπως αναφέρει ο νομπελίστας οικονομολόγος Joseph Stiglitz, στο νέο του βιβλίο “Η τιμή της ανισότητας” 2012. Στην Ελλάδα και Ισπανία η ανεργία ξεπέρασε τα 25%. Παγκοσμίως δε ξεπέρασε το 1 τρισεκατομμύριο Ανθρώπους. Ταυτόχρονα μειώθηκε η ζήτηση αυτοκινήτων στην Ευρώπη. Στην Γερμανία κατά 10 %, στην Γαλλία κατά 17%, στην Ιταλία κατά 25,7% και Ισπανία κατά 36,8%, στην Ελλάδα κατά 40%. Μερικές μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες άρχισαν να κλείνουν εργοστάσια, όπως η Peugeot/Citroen που απολύει 8000 εργάτες, η Ford κλείνει τα εργοστάσια στο Βέλγιο και Αγγλία και η General Motors μερικά εργοστάσια της Opel στην Ευρώπη. Και κάτι λίγο παράδοξο, αλλά χαρακτηριστικό για το σύστημα. Από την μια μεριά σχεδόν όλες οι μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες επεκτάθηκαν στην Κίνα, Ρωσία, Ινδία και Αμερική, με επενδύσεις δισεκατομμυρίων και από την άλλη οι καθαρά κινέζικες αυτοκινητοβιομηχανίες Great Wall και BYD κατασκευάζουν εργοστάσια στην Βουλγαρία. Γενικά η Κίνα εξελίσσεται στον μεγαλύτερο κατασκευαστή αυτοκινήτων. Μέσα σε έξη χρόνια τριπλασίασε τον αριθμό αυτοκινήτων που παράγει. Από 5,2 εκ το 2005, σε 17 εκ το 2011 και το 2025 υπολογίζεται να είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός ανά τον κόσμο.

Πίσω στο θέμα της ανεργίας, η οποία φέρνει φτώχεια και  όχι μόνο σήμερα. Στην Αμερική το 1956 το ένα πέμπτο των οικογενειών, δηλαδή περίπου 5-7% ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας, όπως καθορίζονταν τότε (Pollock σελ. 280), σήμερα αυτό το ποσοστό διπλασιάστηκε, γιατί σύμφωνα με νέες στατιστικές στην Αμερική ζουν 46 εκατομμύρια Άνθρωποι κάτω από το σημερινό όριο της φτώχειας. Στην πλούσια Γερμανία αυτοί πού ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας, από 11 εκατ, το 2011, έφθασαν το 2012 στα 12,5 εκατομμύρια, ποσοστιαία όχι και τόσο μακριά από αυτά της Αμερικής. Στην Γερμανία το κράτος μπορεί και ξοδεύει τον μισό του προϋπολογισμό, των 150 δισεκατομμυρίων για κοινωνικές παροχές και να ισχυρίζεται ότι “στην Γερμανία δεν πεινάει κανένας”, οι εξαγωγές της όμως ξεπέρασαν το ένα τρισεκατομμύριο Ευρώ, με ένα πλεόνασμα πάνω από 220 δισεκατομμύρια. Η Γερμανία με ένα πραγματικό συνολικό ποσοστό ανεργίας στο 8-10%, (3 εκ άνεργοι και περίπου 4 εκ στην Πρόνοια, Harz IV) και με ένα χαμηλό επίπεδο εργατικών μισθών, παράγει με την αυτοματοποιημένη της βιομηχανία όχι μόνο για τον εαυτό της, αλλά για μερικές Γερμανίες ακόμα και έτσι εξαγάγει την κρίση.

Φυσικά ο Αυτοματισμός δεν είναι  μονάχα αυτός ο πρώτος αίτιος για  την αύξηση της ανεργίας στο καπιταλιστικό  σύστημα και το κυκλικό ξέσπασμα των κρίσεων. Και άλλοι παράγοντες παίζουν ένα ρόλο. Ο ανταγωνισμός εντός και εκτός συνόρων, παγκοσμιοποίηση, συγκεντροποίηση, δημιουργία νέων κολοσσών, με συγχωνεύσεις και εξαγορές πού  οδηγούν στο κλείσιμο εταιριών. Είναι  όμως σίγουρο ότι ένα μεγάλο μέρος  της χρηματιστικής κρίσης στην Αμερική  το 2007, οφείλεται στην ανεργία και  ο κόσμος έχασε τα σπίτια του και  οι τράπεζες τα χρήματά τους, επειδή οι δανειολήπτες δεν μπορούσαν να πληρώσουν τις δόσεις, αφού έμειναν  άνεργοι. Ότι η καπιταλιστική  αγορά δεν λειτουργεί πλέον όπως την φαντάζονται οι νεοφιλελεύθεροι  οικονομολόγοι, το παραδέχονται και  μερικοί από αυτούς, όπως τελευταία  ο Joseph Stiglitz Στο βιβλίο που προαναφέραμε γράφει: “...Ταυτόχρονα βρίσκονται τεράστιες πηγές πλούτου σε ακινησία. Εργάτες και Μηχανές που δεν χρησιμοποιούνται ή υποαπασχολούνται. Ανεργία – η αδυναμία της Αγοράς να διαθέσει θέσεις εργασίας για όλους τους αναζητούντες εργασία – είναι η χειρότερη αποτυχία της Αγοράς, η μεγαλύτερη πηγή έλλειψης αποδοτικότητας και μια κύρια αιτία της ανισότητας. ...Στις ΗΠΑ διώχνουμε εκατομμύρια ανθρώπους από τα δικά τους τα σπίτια. Έχουμε από την μια μεριά άδεια σπίτια και από την άλλη μεριά, άστεγους. .. Η Αμερική κατασκεύασε μια θαυμάσια οικονομική μηχανή, η οποία προφανώς λειτουργεί μονάχα για αυτούς οι οποίοι βρίσκονται στην κορυφή της εισοδηματικής πυραμίδας”, (σελ.12), και συνεχίζει: “Ο Καπιταλισμός παράγει ανισότητα, καταστροφή του περιβάλλοντος, ανεργία, και το πιο σημαντικό, μια πτώση αξιών, μέχρι το σημείο όπου όλα αντιμετωπίζονται έτσι απλά και κανένας δεν είναι υπεύθυνος῾, (σελ 19).   Δεν μας επιτρέπει ο χώρος να επεκταθούμε περισσότερο, ότι αφορά την κρίση του συστήματος και φυσικά δεν είναι στις προθέσεις μας να δαιμονοποιήσουμε τον Αυτοματισμό και γενικά τις μηχανές, όπως συνέβει στο παρελθόν με κάποιες συνδικαλιστικές ενέργειες. Τουναντίον, o Αυτοματισμός “δείχνει για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, έναν δρόμο για εξάλειψη της φτώχειας και της καταπιεστικής εργασίας, που καταποντίζει τους ανθρώπους και αυτό όχι μόνο για τις αναπτυγμένες χώρες, αλλά και σε ένα όχι τόσο μακριά ευρισκόμενο μέλλον για όλη την Γη. Αυτές είναι προοπτικές, οι οποίες φαίνονται σαν ουτοπικές, μπρος στις εντάσεις και αγώνες που αναδύονται από την πιο πικρή ανάγκη του μεγαλύτερου μέρους των σημερινών ζώντων ανθρώπων, και όμως θα ήταν πραγματοποιήσιμο, εάν γίνονταν μια λογική χρίση των δυνατοτήτων που δίνονται σήμερα”. (Friedrich Pollock „Αυτοματισμός” σελ 235). Και τέλος: μονάχα με τον Αυτοματισμό είναι δυνατή η εξάλειψη της φτώχειας και η κατάργηση της εκμετάλλευσης του ανθρώπου από τον άνθρωπο. Ήδη ο μεγάλος Αριστοτέλης έλεγε ότι η σχέση Δούλου και Δεσπότη βασίζεται στην ανάγκη εργαλειοποίησης τής ανθρώπινης εργατικής δύναμης και ότι μονάχα ο ολοκληρωμένος αυτοματισμός θα μπορούσε να καταργήσει αυτήν την σχέση.

“Εάν όμως ήταν δυνατό κάθε ένα από τα εργαλεία μετά από έκκληση ή από προαίσθηση εκτελούσε από μόνο του το έργο του, όπως τα έργα τού Δαίδαλου ή τού Ήφαιστου το τρίποδο, όπως λέει και ο ποιητής, αυτόματα πηγαίνουν στον θείο αγώνα όπως το αργαλειό ύφαινε από μόνο του και τα πλήκτρα έπαιζαν μόνα τους κιθάρα, τότε δεν θα χρειάζονταν ούτε οι αρχιτέκτονες υπηρέτες ούτε οι δεσπότες δούλους”. Πολιτικών Α (1254), Κεφ. ΙΙ, Παρ. 4-5.

Σημείωση:

Όλα τα στατιστικά στοιχεία είναι παρμένα από τον καθημερινό ηλεκτρονικό Τύπο, in.gr, SpiegelOnline, Manager Online, Neu Zürcher Zeitung, Frankfurter Allgemeine και από τiς ιστοσελίδες των εταιριών που αναφέρονται.

______________________________

Μια ιστορική αναφορά για την εξέλιξη μερικών εφευρέσεων και μηχανών που οδήγησαν στην ανάπτυξη των υπολογιστών.

1623 Wilhelm Schickard, εφηύρε την πρώτη υπολογιστική μηχανή

1642 Plaise Pascal, κατασκεύασε μια υπολογιστική μηχανή

1672 Gottfried W. Leipniz, ανέπτυξε το δυαδικό αριθμητικό σύστημα και κατασκεύασε μια υπολογιστική μηχανή με βάση αυτό το σύστημα

1712 Thomas Newcomen κατασκεύασε την πρώτη ατμομηχανή

1728 Βasile Bouchon και Jean Baptist Falcon κατασκεύασαν μια υφαντική μηχανή η οποία οδηγούνταν από οπές σε σανίδες

1745 Jaques de Vaucanson κατασκεύασε μια ολότελα αυτόματη υφαντική μηχανή και άλλα αυτόματα όπως η ξακουστή του Αυτόματη Πάπια

1769 James Watt τελειοποίησε την ατμομηχανή του Newcomen

1784 Edward Cartwright κατασκεύασε το πρώτο μηχανικό πλεκτήριο

1805 Joseph-Marie Jacquard κατασκεύασε με βάση τις μηχανές του Falcon και Vaucanson, μια αυτόματη υφαντική μηχανή που βασίζονταν πάνω στην διατρημένη κάρτα ή χαρτοταινία. Αυτή η μηχανή έμελλε να δώσει την μεγαλύτερη ανάπτυξη στην βιομηχανική υφαντουργία μετά το πέρασμά της στην Αγγλία όπου είχε την μεγαλύτερη διάδοση.

1822 Charles Babbage κατασκεύασε μια υπολογιστική μηχανή την Differnce Ingine και στην συνέχεια το 1836, την πρώτη προγραμματιζόμενη Analytical Ingine. Τις τεχνικές τού προγραμματισμού τις ανέπτυξε με την βοηθό του Augusta Ada Byron

1860 Charles Babbage προσπάθησε να κατασκευάσει έναν υπολογιστή με εισαγωγή και εξαγωγή των δεδομένων και του προγράμματος μέσω διατρημένων καρτών όπως τις χρησιμοποίησε ο Jacquard για το αυτόματο υφαντήριό του.

1880 Herman Hollerith ανέπτυξε ένα υπολογιστικό σύστημα αποτελούμενο από περισσότερα μέρη, διάτρησης, ταξινόμησης και μέτρησης, το οποίο χρησιμοποιήθηκε το 1890 για την καταμέτρηση της απογραφής του αμερικάνικου πληθυσμού. Η Κάρτα Hollerith χρησιμοποιούνταν ακόμη και μέχρι την δεκαετία του 1970.

1936 Konrad Zuse κατασκευάζει τον προγραμματιζόμενο μηχανικό υπολογιστή Ζ1. Το 1939 τον προγραμματιζόμενο ηλεκτρομηχανικό υπολογιστή Ζ2 και το 1941 κατασκευάζει τον υπολογιστή Ζ3 με εισαγωγή προγράμματος από διατρημένη χαρτοταινία.

1942 αναπτύχθηκε  στην Αμερική ένας υπολογιστής  πάνω στην βάση των Λυχνιών. 20.000 ηλεκτρονικές λυχνίες.

1943 Henning Schreyer ανέπτυξε έναν υπολογιστή με ηλεκτρονική υπολογιστική και αποθηκευτική μνήμη

1944 Konrad Zuse αναπτύσσει τον πρώτο ψηφιακό υπολογιστή S2

1946 John von Neumann αναπτύσσει τις τεχνικές του προγραμματισμού και ένα νέο μοντέλο των μερών του υπολογιστή.

1946 Eckert και Mauchly κατασκευάζουν έναν υπολογιστή με Λυχνίες αλλά με μια νέα γλώσσα προγραμματισμού, τον ENIAC

1948 Claude S. Shannon και J.W. Tukey χρησιμοποιούν το δυαδικό σύστημα (Binärcode) του Leipniz για την κατασκευή υπολογιστών και την Άλγεβρα του Bool

1950 Ξεκινάει η  πρώτη γενιά και η σειριακή  παραγωγή των ηλεκτρονικών υπολογιστών  και γενικά της βιομηχανίας  των Κομπιούτερ.

1957 Η ΙΒΜ παρουσιάζει  την FORTRAN, πρώτη μαθηματική γλώσσα των υπολογιστών

1957 Η δεύτερη  γενιά των υπολογιστών ξεκίνησε, με υπολογιστές από τρανζίστορ  που κυριάρχησαν μέχρι το 1965. Είχαν  αναπτυχθεί εν τω μεταξύ και  άλλες γλώσσες προγραμματισμού  όπως ALGOL, COBOL, BASIC

1965 Η τρίτη γενιά  των υπολογιστών με βάση τα  νέα υλικά από πυρίτιο και  ενσωμάτωση πολλών τρανζίστορ  σε ένα Τσιπ

1970 Η τέταρτη  γενιά των υπολογιστών με βάση  τούς ημιαγωγούς και την εισαγωγή  μικροεπεξεργαστών 

1990 Η πέμπτη γενιά  με εφαρμογή πλέον τής τεχνητής  νοημοσύνης και της μικροηλεκτρονικής 
_______________
* Αναδημοσίευση από την εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, της ΞΑΝΘΗΣ, 12.02.2013.